Odleżyny stanowią poważny problem medyczny u pacjentów starszych, przewlekle chorych i unieruchomionych w łóżku. To głębokie, bardzo bolesne i trudno gojące się rany, powodowane przez długotrwały miejscowy ucisk, siły tarcia oraz problemy z krążeniem, prowadzące do miejscowej martwicy tkanek. Czym są odleżyny czwartego stopnia i w jaki sposób należy pielęgnować pacjenta, jeśli dojdzie już do ich powstania?
Jak rozpoznać odleżyny 4 stopnia?
Odleżyny to trudno gojące się rany, owrzodzenia i zmiany martwicze skóry i podskórnych tkanek miękkich. Skala zaawansowania obejmuje pięć stopni, przy czym odleżyny stopnia czwartego to już postać bardzo zaawansowana, z poważnym ropnym wysiękiem i znaczną, głęboką martwicą tkanek miękkich. W przypadku tak poważnych odleżyn konieczne jest w pierwszej kolejności leczenie chirurgiczne, pozwalające na operacyjne oczyszczenie dna owrzodzeń.
Głębokie odleżyny wiążą się z wysokim ryzykiem rozwinięcia się wtórnych poważnych zakażeń bakteryjnych, potencjalnie niebezpiecznych dla życia pacjenta. Ze względu na martwiczy charakter zmian oraz to, że pacjent jest zwykle unieruchomiony, co dodatkowo pogarsza krążenie krwi i możliwości samoregeneracji, leczenie odleżyn czwartego stopnia nawet zaawansowanymi metodami trwa zwykle nawet kilka miesięcy.
Przyczyny występowania odleżyn
Odleżyny występują zazwyczaj u pacjentów unieruchomionych, którzy z jakichś względów nie są w stanie samodzielnie zmieniać pozycji. Długotrwałe leżenie w jednej pozycji powoduje poważne zaburzenia krążenia w obszarach ciała, szczególnie podatnych na nacisk zewnętrzny, siły ścinające oraz tarcie. Rany pojawiają się głównie w okolicach kości krzyżowej, na pośladkach, na piętach i łokciach, w okolicach potylicy, na łopatkach oraz w pobliżu krętarzy wielkich kości udowych. Poza unieruchomieniem, powstawaniu odleżyn sprzyjają zbyt duża lub zbyt niska masa ciała, a także podeszły wiek pacjenta, którego wynikiem są zaburzenia krążenia o różnym pochodzeniu. Nacisk, tarcie oraz działające równolegle do powierzchni skóry siły ścinające powodują zamykanie światła naczyń krwionośnych w skórze i tkankach leżących poniżej. Niewystarczająca podaż tlenu w tych obszarach ciała prowadzi do powstawania ran i zmian martwiczych, często z obfitym wysiękiem.
Rany tego typu są niezwykle podatne na kolonizacje bakteryjną, co z jednej strony wymusza konieczność bardzo restrykcyjnego przestrzegania higieny, z drugiej zaś poważnie utrudnia leczenie. Szczególnie trudnym przypadkiem są odleżyny w okolicach pośladków u osób niekontrolujących oddawania moczu i kału. Kontakt wydzielin ze skórą dodatkowo uszkadza naskórek, uniemożliwiając często proces gojenia się ran.
Najlepsze opatrunki na odleżyny 4 stopnia
Pierwszym etapem leczenia odleżyn czwartego stopnia musi być chirurgiczne oczyszczenie dna owrzodzeń ze zmian martwiczych. Bez tego gojenie się odleżyn o tak dużym stopniu zaawansowania jest niemal niemożliwe.
Przed każdorazową zmianą opatrunku, okolice rany należy dokładnie oczyścić z pozostałości poprzedniego opatrunku oraz wszelkich wydzielin ciała za pomocą środków zawierających substancje silnie bakteriostatyczne. Najczęściej stosowanymi są środki na bazie dichlorowodorku oktenidyny lub podchlorynu. Wielkość i rodzaj opatrunku należy dostosować do położenia, wielkości i głębokości rany. Sprawdzają się zwłaszcza opatrunki dekstranomerowe. Mają one postać proszków lub aerozoli, nanoszonych na ranę przez rozpylanie, zawierających cząsteczki polisacharydów, np. celulozy. W kontakcie z raną, dekstranomery zmieniają postać w żel, zabezpieczający ranę przez czynnikami zewnętrznymi i przyspieszający gojenie. Takie opatrunki można pozostawić na ranie przez dwie doby. Po tym czasie zmieniona chorobowo skórę należy ponownie oczyścić i zastosować kolejny opatrunek. Leczenie poważnych odleżyn wspomagać można terapią podciśnieniową. Za pomocą specjalnego urządzenia usuwa się próżniowo nadmiar wydzieliny z rany, jednocześnie pozbywając się bakterii i poprawiając mikrokrążenie.
Leczenie odleżyn 4 stopnia w domu
Leczenie odleżyn pacjenta w domu powinno stanowić integralny element terapii, uzupełniający terapię chirurgiczną i inne specjalistyczne procedury medyczne. W warunkach domowych konieczne jest zapewnienie odpowiedniej higieny ciała pacjenta oraz jego bielizny osobistej i pościelowej. Powinny one być wykonane z naturalnych materiałów, zapewniających odpowiednią cyrkulację powietrza. Konieczne jest regularne zmieniania pozycji ciała pacjenta, czyli obracanie go co 2-3 godziny, aby zmniejszyć ucisk na obszary szczególnie narażone na martwicę. Jeśli to możliwe, odleżyny należy co jakiś czas wietrzyć, czyli pozostawiać przez pewien czas nieprzykryte.
Nie do przecenienia jest również rola odpowiedniej diety. Pacjenci niedożywieni lub odwodnieni stanowią grupę o najmniej optymistycznych rokowaniach, jeśli chodzi o możliwość wyleczenia odleżyn. Odwodnienie powoduje dalsze pogorszenie się krążenia w tkankach narażonych na nacisk, co często prowadzi do powstawania kolejnych odleżyn. Regularne przyjmowanie płynów, a także podawanie dodatkowych preparatów mineralnych i witaminowych może wspomóc naturalne procesy samoregeneracyjne organizmu, jednocześnie poprawiając krążenie krwi.
Tomek to nasz redaktor specjalizujący się w ilustrowaniu i wizualnym przedstawianiu treści. Jego pasją jest rysunek, który pozwala mu wyrażać swoją kreatywność i wrażliwość na piękno świata. W życiu dąży do osiągnięcia równowagi duchowej poprzez medytację i praktyki duchowe. Jego praca skupia się na przekazywaniu treści, które inspirują do refleksji i rozwijania wewnętrznego spokoju.
